Σ’αυτο το αρθρο θα προσπαθησουμε να σκιαγραφησουμε ενα απο τα πιο πετυχημενα cartoon της συγχρονης εποχης, τους Simpsons. Θα μπορουσε κανεις με αρκετα μεγαλη σιγουρια οτι οι Simpsons εχουν βρει τον δρομο τους για την αιθουσα των διασημων στον κοσμο των σχεδιασμενων ηρωων. Μια θεση διπλα σε κλασικους χαρακτηρες και συνολα οπως ο Mickey Mouse, ο Donald Duck η ο Bugs Bunny, ο Batman η οι Fantastic Four κ.α. Το αργοτερο τωρα εχει γινει κατανοητο οτι υπαρχουν πολλες κατηγοριες απο φανταστικους ηρωες η κομιξ και δεν ειναι δυνατη μια συγκριση αναμεσα τους και αναδειξη ενος απολυτως “καλυτερου” αλλα περισσοτερο μια αξιολογηση του καθε συνολου μεσα απο το πλαισιο του χαρακτηρα και του σκοπου του. Προφανως υπερηρωες που, χρησιμοποιωντας τις υπερφυσικες τους δυναμεις, προσπαθουν να διαφυλαξουν τον κοσμο απο τις οποιεσδηποτε εγκληματικης φυσεως κυριως απειλες, εξυπηρετουν αλλες κοινωνικες αναγκες και απευθυνονται σε αλλες κοινωνικες ομαδες απ οτι χαρακτηρες οι οποιοι με το να βρισκονται σε κωμικες (για τον θεατη) καταστασεις ψυχαγωγουν.
Οι Simpsons αποτελουν ομως μια νεα ιδεα στο στερεωμα των κομιξ. Κυριο στοιχειο των μεχρι τωρα κομιξ ηταν η απουσια της επαφης με την πραγματικοτητα, η ελειψη ενταξης του βασικου χαρακτηρα σε ενα κοινωνικοιστορικο πλαισιο και συνεπως η ελειψη διαδρασης του με αυτο. Δεν ειναι βεβαια λιγες οι φορες που οι διαφοροι ηρωες στρατευθηκαν εξυπηρετοντας σκοπους διαφορετικους απ αυτους που ειχε στο μυαλο του ο δημιουργος τους. Κλασικο παραδειγμα τα επεισοδια του Donald Duck στον στρατο κατα την διαρκεια του Β`ΠΠ. Ωστοσο αυτα τα επεισοδια αποτελουν περισσοτερο μια εξαιρεση που επιβεβαιωνει τον κανονα. Τα αστεια και οι κωμικες καταστασεις στις οποιες βρισκονται οι εκαστοτε χαρακτηρες ειναι, η τουλαχιστον γινεται προσπαθεια να ειναι, διαχρονικα. Χιουμορ αντιστοιχο της μπανανοφλουδας στο δρομο η το πατημα της τσουγκρανας. Εχοντας ως σκοπο εκτος της ψυχαγωγιας και την νουθετηση του κατα κυριο λογο ανηλικου κοινου τους γινεται καθαρος διαχωρισμος αναμεσα στο καλο και το κακο με την μορφη ρηχων σχετικα ηρωων ενω το περιβαλλον τους ειναι σχεδον αποκλειστικα “νεκρο” σκηνικο. Κοινωνικα συμπερασματα η κριτικη δεν υπερβαινουν το ατομικο επιπεδο, αποκρυπτοντας μοιραια ουσιαστικους συσχετισμους, και αποβλεπουν περισσοτερο στην ηθικη διαπαιδαγωγηση παρα στην αναπτυξη ολοκληρωμενης αυτονομης κριτικης σκεψης.
Εδω ερχομαστε στην βασικη διαφορα των Simpsons με τα μεχρι τωρα υπαρχοντα κομιξ. Η ενταξη, ο συσχετισμος και η αλληλεπιδραση των ηρωων με την συγχρονη κοινωνια και η αναφορα σε πραγματικα γεγονοτα, προσωπα και σχεσεις. Το χιουμορ βασιζεται στην συχνα υπερβολικη αλλα κυριως ακριβεστατη και σαρκαστικη απεικονιση καταστασεων και σχεσεων απο την αμερικανικη αλλα και παγκοσμια καθημερινοτητα. Μεσα απο την ζωη και τις `περιπετειες` της αγαπητης μας οικογενειας σχολιαζονται θεματα οπως ο ρατσισμος, οι σχεσεις, η οικολογια, η θρησκεια και ο θρησκευτικος φονταμενταλισμος, ο πολεμος, η θανατικη ποινη, η ευθανασια, η ανεργια, θεματα που απασχολουν καθημερινα και μονιμα σχεδον διαχρονικα, ή απλα φευγαλεα ερχονται και επηρρεαζουν μονο προσκαιρα την επικαιροτητα των αμερικανων πολιτων. Κοινωνικη κριτικη αλλοτε στο προσκηνιο, με μια φραση ή ενεργεια ενος πρωταγωνιστη, ή πολλες φορες εγκειται σε λεπτομερειες εκτος της κεντρικης πλοκης της ιστοριας.
Σχεδον κανενα θεμα που απασχολει την αμερικανικη κοινωνια δεν αφηνεται ασχολιαστο. Και βεβαια δεν θα μπορουσε να μην συνοδευται απο την την αναφορα και την εμφανιση πραγματικων προσωπων, που παρουσιαζονται ως γκεστ σταρ και εχουν συνηθως διαφορετικη, πιο `ανθρωπινη` και ρεαλιστικη εμφανιση. Μια τακτικη που δεν συνανταται σε κανενα αλλο κομιξ πριν τους Simpsons. Μαλιστα θα τολμουσα να πω οτι ακομα και σειρες με κανονικους ηθοποιους εχουν σπανια σημαντικες προσωπικοτητες να υποδυονται τους εαυτους τους. Βεβαια ειναι πολυ πιο ευκολο να σχεδιασεις τον Elvis, τον Tom Cruise η τον Saddam απο να τους πεισεις, και ενιοτε να τους αναστησεις, να παιξουν σε μια σειρα. Αλλα πολλες φορες διασημοτητες απ ολο το φασμα της κοινωνιας δεχονται να δανεισουν την φωνη τους στον `εαυτο` τους στον κοσμο του Springfield και αυτο πιστοποιει το status που ενεχει η σειρα αυτη στην αμερικανικη κοινωνια και το επιπεδο της.
Οι Simpsons εμφανιζουν περισσοτερο κοινα στοιχεια κατα την αποψη μου με μια sitcom (sit-uation com-edy), μια σειρα κατα την οποια οι ηρωες βρισκονται σε κωμικες καταστασεις χωρις οι ιδιοι να εχουν συνειδηση (τις περισσοτερες φορες) οτι ειναι κωμικες. Βασικη διαφορα ειναι οτι οι ηρωες ειναι κινουμενα σχεδια και αυτο ειναι το στοιχειο που οδηγησε τους κιτρινους κατοικους του Springfield στο Πανθεον των κινουμενων σχεδιων, σε μια ξεχωριστη θεση διπλα σε σειρες με κανονικους ηθοποιους οπως π.χ. η σειρα Married with Children. Αλλα ενω αυτες οι σειρες μενουν στο χιουμορ και την σατιρα καταστασεων, οι Simpsons συχνα προχωρουν ενα βημα παραπανω οπως θα δουμε παρακατω.
Σκηνικο και χαρακτηρες
Οι Simpsons ζουν σε μια πολη με πολυ γενικα βασικα χαρακτηριστικα ωστε να μπορει να ταυτιζεται γρηγορα με μια οποιαδηποτε μικρομεσαια πολη στις ΗΠΑ.1 Ο Ομηρος δουλευει στο πυρηνικο εργοστασιο παραγωγης ηλεκτρικης ενεργειας σε μια θεση για την οποια δεν εχει καμια απολυτως ειδικευση, ενω η Μαρτζ ασχολειται με το σπιτι και την οικογενεια, τον Μπαρτ, την Λιζα και την Μαγκι. Εκ πρωτης οψεως μια τυπικη μικρομεσαια πατριαρχικη οικογενεια. Κεντρικο χαρακτηριστικο η περιορισμενη διανοητικη ικανοτητα του Ομηρου και η απολυτη του αφοσιωση στο φαι, κυριως στα γλυκα, και στην αγαπημενη του μπυρα, Duff, την οποια πινει στο μπαρ με τους φιλους του. Χαρακτηριστικο , που οπως σε πολλες αντιστοιχες συγχρονες και μη σειρες (βλεπε Cheers, King of Queens κ.α.), δεν αποδιδεται στον συγκεκριμενο ηρωα ως προσωπικο στοιχειο του μοναδικου χαρακτηρα του, αλλα του προσδιδεται με τετοιον τροπο ωστε να αποτελει γενικοτερο χαρακτηριστικο της εργατικης ταξης. Βοηθαει στην δημιουργια, η στην καλυτερη περιπτωση εκμεταλλευται και συντηρει την ηδη υπαρχουσα, εικονα του “χαζου” και μονοδιαστατου ανειδικευτου χαμηλομισθου. Βασικο στοιχειο της εικονας αυτης ειναι οτι ο Ομηρος και καθε “Ομηρος” δεν θελει να ξεφυγει απο αυτην την κατασταση, δεν ενδιαφερεται για λεφτα (σπανια τιθεται οικονομικο θεμα με την εννοια οτι η οικογενεια δεν εχει ιδιαιτερες δυσκολιες), και οτι ουσιαστικα ειναι θεμα προσωπικης επιλογης, τεμπελιας και περιορισμενων ικανοτητων η θεση στην οποια βρισκεται, στην συγκεκριμενη περιπτωση μαλιστα δεν θα πρεπε καν να την εχει. Οποτε εχει τεθει θεμα επιλογης, και αυτο συμβαινει αρκετα συχνα με πολλες ευκαιριες επαγγελματικης καταξιωσης, που εμφανιζονται κυριως με την μορφη συμπτωσεων, παντα διαλεγει την τεμπελια και τον τροπο της μεχρι τωρα ζωης του. Τις περισσοτερες φορες μαλιστα η επιλογη γινεται αρκετα παραστατικα με την ευκαιρια στην μια πλευρα και το φαι/μπυρα στην αλλη και το βλεμμα που μαρτυραει οτι δεν υπαρχει περιπτωση να διαλεξει κατι αλλο εκτος απο το αναμενομενο.
Περαιτερω του προσαπτεται, βεβαιως οχι αμμεσα αλλα εμμεσα με την χρηση υπερβολης και του ειδικου χαρακτηρα της σειρας, οτι δειχνει ελλειψη υπευθυνοτητας στην δουλεια του αλλα και σε ολους τους τομεις της ζωης του. Μια ελλειψη την οποια ερχεται να συμπληρωσει η γυναικα του, η οποια αποκταει την ευθυνη της κανονικης λειτουργιας και της εκπροσωπου της λογικης στην οικογενεια. Τα παιδια βαδιζουν ακριβως στα ιδια βηματα των γονεων με τον Μπαρτ να επιδεικνυει πονηρια και εφεση στην σκανδαλια αλλα και αντιστοιχα ενδιαφεροντα με τον πατερα του. Η Λιζα απο την αλλη πλευρα εχει τον ρολο ενος πολυταλαντου κοριτσιου που οι γονεις του δεν εχουν την ικανοτητα, ο Ομηρος να αναγνωρισει και η Μαρτζ την δυναμη και θεση μεσα στην οικογενεια να προωθησει τα ταλεντα της. Εδω βλεπουμε την αντιθεση της ευθυνης που εχει η Μαρτζ, που ουσιαστικα κανονιζει τα παντα μεσα στο σπιτι, και ομως δεν λαμβανει ποτε σημαντικες οικογενειακες “στρατηγικες” αποφασεις οσο ειναι βεβαια αυτο εφικτο σε μια σειρα που καθε φορα ξεκιναει χωρις μνημη του προηγουμενου επεισοδιου (με μερικες εξαιρεσεις), οπως αλλωστε συνηθιζεται στις περισσοτερες σειρες.
Επιλογος
Σιγουρα το επιπεδο της καθε σειρας ειναι συναρτηση της αντιληψης που εχει ο παραγωγος της απο το κοινο το οποιο θελει να απευθυνθει ετσι ωστε να ειναι αρεστη και να εχει τις αντιστοιχες αποδοχες (αν δεχτουμε οτι η παραγωγη μιας σειρας αποβλεπει κυριως στο κερδος). Μια συναρτηση που φαινεται μονοδρομη και κανει τον παραγωγο υποχειριο του κοινου και τον οδηγει σε “υποχωρησεις” ωστε να μπορεσει να πουλησει ωστοσο το κοινο επηρεαζεται και αυτο απο την προσφορα και μαλιστα σε μεγαλο βαθμο γιατι πολυ απλα η επιλογη ειναι παντα περιορισμενη. Στο πλαισιο του συγχρονου “ερημικου” ποιοτικα τηλεοπτικου τοπιου λοιπον οι Simpsons αποτελουν μια σαφως αξιολογη προσπαθεια κριτικης σειρας με πολυ πολυ χιουμορ και πρωτοτυπια, φερει ωστοσο μερικα στοιχεια που επιδεχονται κριτικης.
D’ohhhh2 !!!
Παραρτημα: Πως η σειρα ανοιγει και θρεφει τον δημοσιο διαλογο
Μερικα επεισοδια των Σιμπσονς ειναι πρωτοποριακα και μεσα απο το χιουμοριστικο τους πλαισιο ανοιγουν πολυ ενδιαφερουσες συζητησεις που ενημερωνουν την κοινη γνωμη. Ακομα και αν δεν πειθουν τους πιο σκληροπυρηνικους, ειναι τουλαχιστον τροφη για σκεψη.
Itchy and Scratchy and Marge
Σε αυτο το παλιο επεισοδιο, ενα απο τα αγαπημενα των παραγωγων3, η Μαγκυ (το μωρο) βλεπε ενα επεισοδιο που τα καρτουν Ιτσυ και ο Σκρατσυ αλληλοχτυπιουνται με σφυρια. Παιρνει ενα σφυρι και χτυπαει τον πατερα της στο κεφαλι. Η μητερα της Μαρτζ αναζητει τον λογο και συνειδητοποιει οτι τα καρτουν που βλεπουν τα παιδια της ειναι εξαιρετικα βιαια και ξεκινα μια εκστρατεια για να απαγορευτουν. Τα πανώ που κρατουνε οι διαδηλωτες ειναι αστεια αλλα και πολυ ενδεικτικα του προβληματος.
* I’m protesting because Itchy and Scratchy are indirectly responsible for
my husband being hit on the head with a mallet. [held by Marge]
* Stop me before I kill my father again. [held by Maggie]
* Please ban violent cartoons–next time I might not be so lucky.
[held by Homer]
* Ban Itchy and Scratchy [held by Lisa and Bart]
[Bart writes the word `Don’t’ on his sign.]
* Erase Itchy and Scratchy
* Save the Cartoon Animals. [held by Ned Flanders]
* Destroy All Violent People
* Death Isn’t Funny Anymore
Η ειρωνεια ειναι σαφης, υπαρχουν παντα σε τετοια θεματα αυτοι που εμπλεκονται αμεσα σε τετοιες υποθεσεις και θελουν να περιορισουν την ελευθερια της σκεψης επειδη βλαφθηκαν οι ιδιοι απο αυτην. Υπαρχουν καποιοι φανατικοι που δεν καταλαβαινουν καν ποσο οξυμωρα ειναι αυτα που λενε (Καταστρεψτε ολους τους βιαιους ανθρωπους! ή σε αλλες παραλλαγες: θανατο στους εγκληματιες!), υπαρχουν και υπερθρησκευομενοι που λενε εντελως παραλογα πραγματα (οπως ο Νεντ Φλανντερς). Σπανιως υπαρχει αυτο που πραγματικα χρειαζεται, ατομα που προσπαθουν να δουν το θεμα αντικειμενικα απο μια ουδετερη οπτικη γωνια.
Με τα πολλα η Μαρτζ καταφερνει την απαγορευση των βιαιων καρτουν και τα παιδια ενω στην αρχη ειναι δυστυχισμενα, ξαφνικα ανακαλυπτουν τον κοσμο περα απο την τηλεοραση, βγαινουν στις αυλες και αρχιζουν να παιζουν χαρουμενα (φανερη ειρωνεια εδω στην αντιληψη οτι η τηλεοραση εχει κανει τα παιδια αντικοινωνικα). Μετα απο λιγες μερες ομως ερχεται στο μουσειο της πολης ο Δαβιδ του Μιχαηλ Αγγελου! Οι κατοικοι εθισμενοι στην χαρα της λογοκρισιας, ζητουν την απαγορευση της εκθεσης για μικρα παιδια, γιατι ο Δαβιδ ειναι γυμνος! Η Μαρτζ φυσικα διαφωνει, ο Δαβιδ ειναι ενα αριστουργημα της παγκοσμιας γλυπτικης και ολοι πρεπει να τον δουν, αλλα αδυνατει να πεισει τους αλλους που την ρωτανε ποια η διαφορα της μιας τεχνης (καρτουν) απο την αλλη (γλυπτικη). Εν τελει καταργειται η λογοκρισια και επιτρεπεται η εκθεση του Δαβιδ αλλα και το βιαιο καρτουν. Η Μαρτζ παει στην εκθεση και φυσικα δεν βλεπει κανενα παιδια, γιατι ειναι ολα στο σπιτι και βλεπουν καρτουν. Το επεισοδιο κλεινει με την υστατη ειρωνεια, οι κατοικοι δεν εχουν καταλαβει ακομα οτι περι ορεξεως ουδεις λογος γινεται και ακουμε οτι επιβληθηκε στα παιδια της πολης να πανε με το ζορι στην εκθεση του Δαβιδ!
Τα ερωτηματα σε αυτο το επεισοδιο ειναι αιωνια. Υπαρχει καλη και κακη τεχνη? Εχει νοημα η λογοκρισια? Αλλα οι Simpsons δεν κατηγορουν μονο τους αλλους, κανουν και αυτοκριτικη εναντιον των καρτουνς και της ιδιας της τηλεορασης.
Ας σημειωθει οτι ακομα πιο ενδιαφερουσα κριτικη κατα της τηλεορασης γινεται στο επεισοδιο Girly Edition οπου ο Μπαρτ γινεται παρουσιαστης παιδικης τηλεορασης και ξεκιναει μια μελλισταλαχτη εκπομπη για καταφρονεμενους ανθρωπους στο περιθωριο της κοινωνιας, τους Bart’s people. Η εκπομπη παει πολυ καλα και ο Μπαρτ με τον φτηνο λαϊκισμο του γινεται ολο και πιο σπουδαιος, ωσπου μια μερα ανακαλυπτει οτι ο ιδιος φταιει για την καταντια ενος περιθωριακου αστεγου ανθρωπου… η συνεχεια στις οθονες σας!
Δειτε και μονοι σας στο youtube:
Μια απολαυστικη διλεπτη συνοψη της εξελιξης του ανθρωπου απο εναν μονοκυτταρο οργανισμο
Οι Simpsons σε αγωνα ποδοσφαιρου (ενδεικτικο για το πως βλεπουν το ποδοσφαιρο στις ΗΠΑ)
- Η ονομασια Σπρινγκφηλντ δεν ειναι τυχαια, καθως Σπρινγκφηλντ υπαρχει σε καθε πολιτεια των ΗΠΑ! [↩]
No comments:
Post a Comment